Η προπόνηση ποδοσφαίρου με τα παιδιά και τους νέους - από την ψυχολογική και παιδαγωγική σκοπιά

O επιδιωκόμενος στόχος στην επιμόρφωση των προπονητών ποδοσφαίρου, που προορίζονται ν' ασχοληθούν με τα παιδιά και τους νέους - ιδιαίτερα στο θέμα της ψυχολογίας και παιδαγωγικής - είναι ο ακόλουθος: Συνιστάται όπως, για να φθάσουν στο σκοπό τους, οι εν λόγω προπονητές, εκτός από τις απαραίτητες γνώσεις στον τομέα του ποδοσφαίρου να είναι κι από ψυχολογικής άποψης το ίδιο ικανοί και να διαθέσουν τους εαυτούς τους στους νέους που τους έχουν εμπιστευθεί και να γίνουν αναγνωρισμένοι παιδαγωγοί πλήρως συνειδητοποιημένοι για τις ευθύνες που έχουν.
Πράγματι, οι προπονητές των κατηγοριών παίδων και νέων, που διαθέτουν τις απαραίτητες ψυχολογικές και παιδαγωγικές ιδιότητες, γνωρίζουν τα παρακάτω σημεία:
-Η προπόνηση για παιδιά και νέους ποδοσφαιριστές είναι πάντα προπόνηση προετοιμασίας για υψηλές επιδόσεις. Όμως δεν είναι προπόνηση υψηλού ή χαμηλού επιπέδου.
-Μόνο με την εφαρμογή θεωρητικών και πρακτικών γνώσεων του αθλήματος, σε διαφορετικές καταστάσεις, μπορεί ο νέος ποδοσφαιριστής να βελτιωθεί φανερά και να αναπτύξει προσωπικότητα, που θα ταιριάζει στην ομάδα.
-Ανάπτυξη των επιδόσεων μ' επιτυχία απαιτεί ικανότητα βασιζόμενη περισσότερο στην πρακτική και στη θεωρία, στον πολύ χρόνο και τελικά, πολύ μεγάλη υπομονή (συνιστάται να καταλάβουμε πλήρως όλους τους περίπλοκους όρους της ανάπτυξης).
Άρα, οι αντίστοιχες προσπάθειες, που αποβλέπουν στην απόκτηση αθλητικής επιτυχίας δεν πρέπει ποτέ να έχουν ολέθριες συνέπειες στην σχολική επιμόρφωση και στον επαγγελματικό βίο των νέων ποδοσφαιριστών.
Μαθαίνοντας να καταλαβαίνεις τα στάδια ανάπτυξης νέων ποδοσφαιριστών
Να θέσουν στη διάθεση των νέων τις ψυχολογικές γνώσεις τους και την απαραίτητη παιδαγωγική επιμόρφωση για να αναλάβουν συνειδητά τις ευθύνες τους και να ενεργούν μ' επιτυχία. Αυτές είναι οι απαιτήσεις, που μπορεί να συγκεντρώσει μόνο ο προπονητής ο οποίος καταλαβαίνει πολύ καλά τις περίπλοκες συνθήκες ανάπτυξης κάθε νέου ανθρώπου. Οι νέοι δεν αναπτύσσονται ποτέ ακολουθώντας τυφλά ένα «μηχανικό» πρόγραμμα. Τουναντίον, υπάρχει πάντοτε ένας συνδυασμός αυξημένης επίδοσης που επη-ρεάζεται αμοιβαία, από την ανάπτυξη της επίδοσης - απόδοσης, η οποία γίνεται επίσης σε διάφορα επίπεδα.
Κανόνας: Πρέπει να μάθουμε να γνωρίζουμε και ν' αναγνωρίζουμε ποιες είναι οι πιο ευαίσθητες φάσεις της ανάπτυξης που ευνοούν την εκμάθηση του ποδοσφαίρου. Τούτο θα μας επιτρέψει να ξέρουμε, σε ποια στιγμή και σε ποια ποσότητα μπορούμε να εφαρμόσουμε το πρόγραμμα με επιτυχία και να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον του νέου.
Σημεία ψυχολογικής ανάπτυξης και συνέπειες του παιδαγωγικού προγράμματος προπόνησης
Παιδιά των 6 και 8 ετών
Σε μεγάλη έκταση, η αισθητική αντίληψη (ειδικά η όραση και η ακοή) καθορίζει και οδηγεί τη συμπεριφορά και τον τρόπο σκέψης στους ποδοσφαιριστές των 6-8 ετών. Τις πιο πολλές φορές φαίνονται περίεργοι και επιθυμούν να βρίσκονται παντού, να τα δουν και να τ' ακούσουν όλα. Βρίσκονται πάντα σε κίνηση και το θεωρούν χάσιμο χρόνου αν τους πεις να κάθονται ήσυχα. Τα μάτια τους ανήσυχα παρακολουθούν όλες τις κινήσεις γύρω τους, τους επιτρέπουν δε να ικανοποιούν συχνά την αχαλίνωτη τάση για δράση. Στην περίοδο αυτή, διαισθάνονται την έντονη ανάγκη να πούνε, χωρίς την παραμικρή σκέψη και χωρίς αμηχανία και περισπασμό, στον προπονητή τους όλα όσα κατάφεραν είδαν και άκουσαν. Έτσι λοιπόν, ο προπονητής είναι πάντα αυτός που γνωρίζει καλύτερα το τι συμβαίνει μέσα στους «κόλπους της οικογένειας» και τούτο μπορεί να συμβάλει στο να μάθει, να γνωρίζει το κοινωνικό περιβάλλον των νέων που του ανατέθηκαν και το οποίο μπορεί καλύτερα να καταλάβει. Ο νέος ναι μεν έχει εξυπνάδα κι επιθυμία για δράση, δεν έχει όμως την ικανότητα κρίσεως κι έτσι επηρεάζεται εύκολα. Σ' αυτό «βοηθά» ο ενθουσιασμός και η προθυμία για περισσότερη δράση. Στην ηλικία αυτή το παιδί ταυτίζει το παιχνίδι του με τα δικά του ιδανικά. Δεν του αρκεί ούτε ικανοποιείται απλά στη μίμηση του προτύπου του. θέλει ο ίδιος να είναι ... Μαραντόνα. Τον διακατέχει ακόμη η νοοτροπία του μικρού παιδιού. Άρα από παιδαγωγικής και διδακτικής άποψης, συνιστάται να επωφεληθεί στη χρησιμοποίηση αυτών των ευκαιριών και τις περιστάσεις σε σχέση με την ανάπτυξη και την επίδοση. Μαζί έρχονται η ωριμότητα και η εκμάθηση της τεχνικής του ποδοσφαίρου. Το παιδί έχει δικαίωμα να είναι όπως θέλει να είναι και δεν πρέπει να του συμπεριφερόμαστε σαν «ένα μικρό έφηβο». Εύλογες και λογικές εκτιμήσεις σε ότι αφορούν την απόδοση και την επιτυχία έρχονται κάποτε πολύ νωρίς και ... καταστρέφουν τα αποθέματα εφαρμογής.
Οι βασικοί διδακτικοί κανόνες είναι: Οι ποικιλόμορφες παροτρύνσεις καθώς και ο κανόνας: «αντανακλαστική δράση και μέσα δράσης». Το να παίζεις και ν' αφήνεις κάποιον να παίζει, σημαίνει ότι πρέπει ν' αφήσεις στο ίδιο το παιδί τη δυνατότητα να επινοήσει τα παιχνίδια και τους κανόνες τους ενώ τροποποιείς τους κανόνες, με εποικοδομητικό τρόπο. Τουναντίον, μια «ειδίκευση» πολύ πρόωρη συγκεντρωμένη στο ποδόσφαιρο, θα εκδηλωθεί, αργά ή γρήγορα, και θα είναι «μπούμερανγκ».
Δυνατότητα της προπόνησης: Στην ηλικία αυτή αυξάνονται ταχύτατα οι ικανότητες εκμάθησης της '' ψυχομετρικής'' . Μπορούμε να διδάξουμε τις στοιχειώδεις τεχνικές μορφές, αλλά η πραγματική όψη δεν τίθεται στο κέντρο της προπόνησης. Δεν είναι δυνατό να αντιμετωπίζουμε την προπόνηση για απόκτηση δύναμης και αντοχής, αλλά την ύπαρξη μιας αισθητής βελτίωσης των ικανοτήτων, σε ότι αφορά την ταχύτητα(συχνή κίνηση).Δύναμη και αντοχή δεν αποκτώνται στις προπονήσεις κι ενδεχόμενες εξελίξεις μπορούν να κατανέμονται στη βελτίωση του συντονισμού και σε μια μεγαλύτερη ικανότητα ’’συγκέντρωσης’’.
Γενική παρατήρηση: Μία βασική προπόνηση πρέπει να διαφοροποιείται και να εκτείνεται, σε όσο το δυνατόν περισσότερες αρχές, πολλών αθλημάτων. Πρέπει επίσης να ενθαρρύνουμε σταθερά τους ενδιαφερόμενους να θέλουν να κάνουν πάντα το καλύτερο. Αυτός που δεν είναι σε θέση να ενθαρρύνει τα νέα παιδιά και να γίνει ένα πρότυπο(μοντέλο) από αθλητική παιδαγωγική άποψη, δε θα έπρεπε ποτέ να γίνει προπονητής του.
Συμβουλές για τον προπονητή: Η συμπεριφορά του παιδιού ηλικίας 6-8 χρονών εξαρτάται από την ψυχική διάθεση του και τις ανάλογες ευκαιρίες παιχνιδιού που του δίνουμε. Κάθε μέρα το παιδί έχει ανάγκη χρόνου για παιχνίδι, μεγαλύτερο χώρο παιχνιδιού, αλλά δε θα πρέπει να περιοριστεί στο παιχνίδι του ποδοσφαίρου. Είναι από τα υπαίθρια παιχνίδια που το παιδί έρχεται σε πρώτη εμπειρία με τον κόσμο, με τις ίδιες φυσικές ικανότητες του για ενέργεια και επίδοση. Έχει ανάγκη από ελευθερίες, πρέπει να έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει όσο το δυνατόν περισσότερη πείρα στις κινήσεις του, μαθαίνοντας από τις δοκιμές και τα λάθη του. Εξάλλου παίζοντας ένα παιχνίδι που περιλαμβάνει κανόνες, μαθαίνει όλο και περισσότερο να υποβάλλεται σε αυτούς, να σχεδιάζει, να αποφασίζει και να σχηματίζει μια γνώμη του χώρου και του παιχνιδιού. Τέτοιου είδους εξελίξεις αρχίζουν ήδη από την κατηγορία αυτής της ηλικίας: οι στόχοι πρέπει να αναζητηθούν και να τους περιμένουμε αρκετό καιρό, άρα θα έχουμε αντίθετο αποτέλεσμα αν μας διακατέχει ανυπομονησία. Στην ηλικία αυτή το παιδί εξαρτάται από τις πολλαπλές παροτρύνσεις(και εξωτερικές) για τον προσανατολισμό του για να αναπτυχθεί με αρμονικό τρόπο. Αυτός είναι βασικός κανόνας, ακόμα και μετά από τα 8 χρόνια του παιδιού.
Ηλικία 9-10 ετών
Τα προηγούμενα πρέπει να θεωρηθούν σαν βασικές γνώσεις για την κατανόηση της ηλικίας 9-10 και πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Πρέπει δηλαδή να ολοκληρωθούν με ανάλογο τρόπο αυτοί οι οποίοι ασχολούνται με τα παιδιά και οφείλουν να δημιουργήσουν όχι κλίμα ανταγωνισμού, αλλά μια σχέση εμπιστοσύνης, κατανόησης και συναγωνισμού. Το παιδί είναι σαν ένα νέο φυτό: Αν δυναμώσει, μπορείς να το τοποθετήσεις σε οποιοδήποτε χώρο για να ευδοκιμήσει και να σου δώσει χαρά. Αυτή η ηλικία χαρακτηρίζεται σαν φάση που προηγείται της εφηβείας. Τούτο λοιπόν σημαίνει ότι η πρώτη διάπλαση του σώματος και η πρώτη ανάπτυξη του αναστήματος, αποτελούν τις αναλογίες μεταξύ του κορμού και των μελών που πρέπει να είναι σε αρμονία. Με ανάλογο τρόπο ο συντονισμός κινήσεων δυναμώνει και η ‘’χρυσή ηλικία της μάθησης αρχίζει’’. Θα διαρκέσει μέχρι το 12ο έτος. Οι ξεχωριστοί στον καθένα τρόποι εμπειρίας και συμπεριφοράς στερεώνονται και γίνονται πιο εύκολα αναγνωρίσιμοι, όπως συγκεκριμένες διαφορές στο ταλέντο. Αυτός που ήταν ανήσυχος ή δεν αισθανόταν την παραμικρή αμηχανία, ήταν υπεραισιόδοξος ή απαισιόδοξος, που γνώριζε την επιτυχία η την αποτυχία, διακρίνεται πιο καθαρά.
Τελικά όμως βλέπουμε τα ενδιαφέροντα να διαφοροποιούνται ακόμα περισσότερο. Αυτή η χαρά στην κίνηση που εκδηλώνουν οι νέοι, τους υποχρεώνει να εγγραφούν σε μεγάλο αριθμό στους αθλητικούς συλλόγους. Τον περισσότερο καιρό παρατηρούμε μια αισιόδοξη στάση απέναντι στη ζωή, μια ικανότητα στον ενθουσιασμό που είναι πολύ σημαντική και μια υγιή ψυχική ισορροπία, αν και η τυπική αμέλεια στη συμπεριφορά , τέτοιων παικτών συνοδεύεται εν μέρει, από έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης και μια τάση αποφυγής της γνώσης και της μάθησης.
Οι νέοι ποδοσφαιριστές αναζητούν τον φυσικό ανταγωνισμό με αυτούς [που συμπαθούν και με τον κόσμο. Είναι έτοιμοι ν α εκπληρώσουν τις δύσκολες προσπάθειες για να μπορούν να επιδίδονται στα καθήκοντα τους, αλλά είναι δυνατό και απαραίτητο να ενθαρρύνουμε την καλή τους θέληση για να αποδώσουν καλύτερα. Στο δρόμο που πρέπει να διανύσει για να γίνει μια προσωπικότητα που σκέπτεται και ενεργεί ατομικά, ο ποδοσφαιριστής αποκτά εμπειρίες της χαράς που αισθάνεται, όταν εκπληρώνει μια τέτοια απόδοση, σε μια κοινή ενέργεια και δράση.
Το γεγονός αυτό έχει μεγάλη σημασία. Ο συμπαίκτης στο παιχνίδι δεν είναι αντικείμενο μίσους ή έχθρας, αλλά κάποιος που πρέπει να σεβόμαστε, που προκαλεί υγιή ανταγωνισμό, για να βελτιώνεται ο καθένας συνέχεια. Ο στόχος δεν είναι να γίνουμε οι καλύτεροι μέσα σε ένα σωματείο, αλλά να μάθουμε χωρίς παραλυτικό άγχος, να προσφέρουμε πάντα την καλύτερη μας απόδοση, ακόμα και αν ο ανταγωνιστής μας είναι μέτριος.
Δυνατότητες προπόνησης:
Η βελτιωμένη φυσική κατάσταση και οι αυξανόμενες ψυχοδυναμικές ικανότητες που κάνουν τη διαφορά, συντείνουν με ουσιώδη τρόπο, ώστε οι ποδοσφαιριστές να μαθαίνουν νέες κινήσεις πρακτικά εφαρμόσιμες. Μολοταύτα οι φάσεις των κινήσεων που μάθαμε στο παρελθόν δεν μπορούν ακόμα να καταγραφούν με άμεσο τρόπο: πρέπει λοιπόν να τις επαναλαμβάνουμε, να τις τροποποιούμε, προβλέποντας ένα αριθμό ποικιλιών, μεταβολών και να τις εφαρμόζουμε το ίδιο και στις ασυνήθιστες καταστάσεις. Μια προπόνηση που περιορίζεται στο ποδόσφαιρο δεν έχει νόημα, και κινδυνεύει να έχει ολέθρια-αντίθετα αποτελέσματα. Αντίθετα, μια πολυαθλητική επιμόρφωση προστατεύει από τη ρουτίνα των ασκήσεων και την μονοτονία, δημιουργεί αιτιολογημένα αποθέματα ως προς την ικανότητα εκμάθησης και ενθαρρύνει τις δεσμευτικές στάσεις-τάσεις και τις συνήθειες σε τέτοιο βαθμό που ο νέος επιθυμεί ’’να αθλείται σε όλη του τη ζωή’’. Η περίοδος αυτή και αυτή που ακολουθεί(11-12) είναι καθοριστικές φάσεις της ζωής, για την μηχανική ανάπτυξη, σε ότι αφορά το άθλημα. Αν έχουμε παραλείψει κάτι σε αυτή, δεν μπορεί να επανορθωθεί παρά μόνον με συμπληρωματικές, επίπονες προσπάθειες.
Οι νέοι των 11 και 12 ετών
Από βιολογική άποψη, στην κατηγορία αυτής της ηλικίας, βλέπουμε να παρουσιάζονται δευτερεύοντα φαινόμενα, σεξουαλικά χαρακτηριστικά, που έρχονται να υπογραμμίσουν την υποδομή κάθε προσωπικότητας, κατά τρόπο ατομικό και προπαντός από ψυχολογική άποψη. «Η ιδεώδης ηλικία εκμάθησης» συνεχίζεται. Πολλά απ' αυτά που έχουμε προαναφέρει, προπαντός σ' ότι αφορά την έννοια της προπόνησης, ισχύουν χωρίς κανένα περιορισμό. Συνιστάται να λάβουμε υπόψη, επίσης, στην περίοδο αυτή, την πνευματική ανάπτυξη η οποία κάνει τότε μεγάλες προόδους. Οι νέοι ποδοσφαιριστές γίνονται συνήθως πιο κριτικοί έναντι του προπονητού τους και των δασκάλων τους. Παρατηρούν πιο προσεκτικά, καταγράφουν πιο συνειδητά τις διάφορες πληροφορίες και προσφορές των μορφωτικών μαθημάτων, τις επιλέγουν και -με μεγάλη σπουδή -τις κρίνουν περιληπτικά και οριστικά. Μαθαίνουν να συγκρατούν τις χειρονομίες και τα λόγια τους, δεν παρέχουν πια την πλήρη εμπιστοσύνη προς τον προπονητή τους. Και άλλα πρόσωπα είναι επίσης σημαντικά. Αναπόφευκτα μπαίνει το ερώτημα: «Μήπως αυτό αφορά τον προπονητή;»
Ο νέος άνθρωπος όσο μεγαλώνει θέλει να του αναγνωρίζουν τις απαιτήσεις και να τον παίρνουν στα σοβαρά. Οι προπονητές που έχουν γνώσεις ψυχολογίας σέβονται αυτές τις ιδιαιτερότητες και αποφεύγουν την άκαιρη περιέργεια. Είναι μια κατάσταση που δεν πρέπει να υποτιμήσουμε αν θέλουμε να εξασφαλίσουμε μια επιτυχημένη εξέλιξη κι ανάπτυξη μακράς διάρκειας, ως προς την αθλητική και ατομική ανάπτυξη. Προς το συμφέρον μιας αρμονικής συνεργασίας, συνιστάται να καταλάβουμε ότι, ασφαλώς ο κόσμος του νέου ανθρώπου έγινε πιο ρεαλιστικός, παραμένει όμως ακόμη σ' αυτόν η επιθυμία της σαφώς δικαιολογημένης περιπέτειας, καθώς και της χαράς του κινδύνου, που καθορίζουν την συμπεριφορά του. Άρα, πρέπει να λάβουμε υπόψη τέτοιες περιστάσεις μέσα στην έννοια της προπόνησης.

Δυνατότητα της προπόνησης: Με περισσότερο θάρρος μπορούμε να εφαρμόσουμε στην προπόνηση την σύνθεση μιας μονομαχίας: Η βελτίωση δύναμης-βάρους και η αύξηση της ελαστικότητας, βελτιώνουν κατά τρόπο ορατό και ωφελούν ιδιαίτερα στην εκμάθηση της τεχνικής. Η ταχύτητα των αντιδράσεων φθάνει ακόμα και στα επίπεδα αυτής των εφήβων. Η προπόνηση των ικανοτήτων αντοχής αποφέρει σαφέστατα τους πρώτους της καρπούς: μπορούμε αυτή τη δυνατότητα να την εξηγήσουμε. «Το μαθαίνω διδασκόμενος» καταπλήττει πάντα όταν έχει να κάνει με την αισθητή βελτίωση των ικανοτήτων της παρατήρησης και της αντίληψης.
Συνέπειες από παιδαγωγική άποψη: Το διδακτικό ταλέντο του προπονητή εκφράζεται σε μια συγκεντρωτική προπόνηση που λαμβάνει υπόψη την εξέλιξη κι ανάπτυξη και που χαρακτηρίζεται από ευνοϊκό κλίμα εκμάθησης. Εξάλλου, ο προπονητής αναλαμβάνει μια αυξημένη ευθύνη σε παιδαγωγικό επίπεδο, ιδιαίτερα αν οι ποδοσφαιριστές του δεν βρίσκουν στις οικογένειες τους την απαιτούμενη ασφάλεια κι εμπιστοσύνη. Κατά την πνευματική ανάπτυξη που εκδηλώνεται από οξυδέρκεια, οι νέοι ποδοσφαιριστές δεν μπορούν, από μακριά, να ξεχωρίσουν και ν' αντιληφθούν ακριβώς κατά τρόπο νοητό οποιοδήποτε γεγονός: τα αισθήματα επικρατούν πολύ καιρό και έχουν αντανακλαστικά αποτελέσματα. Έχει πολύ μεγάλη σημασία για την προετοιμασία των ποδοσφαιριστών, «να χωνεύουν» τις αποτυχίες τους (να τους μάθουμε να χάνουν). Και αυτοί που έχουν τη συνήθεια της επιτυχίας πρέπει να μάθουν, ότι «το ανώτατο όριο της εμπιστοσύνης στον εαυτό σου αντιπροσω¬πεύει το κατώτατο όριο της μεγαλομανίας» (ρητό του Ρενέ Χουσί). Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στην άποψη, ότι «ολοκληρωμένος ποδοσφαιριστής» δεν είναι μόνο να είσαι ο θαυμάσιος «τεχνίτης» αλλά παράλληλα, να χαρακτηρίζεται από ομαδικό πνεύμα και υπευθυνότητα. Δεν συμπεριφέρεται σαν η μαριονέτα του προπονητή του. Αλλά, τουναντίον, αναγνωρίζει ότι εξελίσσεται μέσα στον αγωνιστικό χώρο, πραγματοποιώντας ένα δύσκολο καθήκον και μαθαίνει να ερμηνεύει κατάλληλα τις περίπλοκες καταστάσεις. Δεν εκτελεί τις διαταγές αλλά τον ρόλο που έχει αναλάβει και κάνει το καλύτερο. Η «δυναμική κατανόηση της κατάστασης» είναι η κύρια ιδέα.

Οι νέοι των 13 και 15 ετών
Η περίοδος μεταξύ 13 και 15 ετών ονομάζεται «εφηβεία», ή, πρώτη φάση εφηβείας γενικότερα. Χαρακτηρίζεται, πρώτα απ' όλα, από την δεύτερη αλλαγή του αναστήματος και θα μιλήσουμε γι' αυτή παρακάτω. Οι παιδικές περίοδοι ιδιοσυγκρασίας χάνονται, εκδηλώνεται η «σεξουαλικότητα» και οι φυσικές αναλογίες και συμμετρίες τροποποιούνται με αισθητό τρόπο. Μια ετήσια ανάπτυξη των 10 εκατοστών και μια απόκτηση ετήσιου βάρους περίπου 10 κιλών δεν είναι καθόλου ασυνήθιστη. Αυτό δεν μας ξαφνιάζει καθόλου, την στιγμή που η φυσική ισορροπία μπαίνει σε μεγάλο κλονισμό. Την ορμονική αλλαγή καθώς και εμπειρία που έχουν, μ' ένα «νέο σώμα» πρέπει να τα λάβουμε υπόψη μας και πρέπει ασφαλώς να τα συνηθίσουν. Ο νέος ποδοσφαιριστής οφείλει λοιπόν να προικισθεί μ' εμπιστοσύνη και υπομονή και τούτο στην περίπτωση επίσης που η κριτική συμπεριφορά, οι ιδιοτροπίες και η τάση να θέτει σε αμφιβολία τις αξίες και τις αρχές. Όμοια σαν τη βροχή που έρχεται ξαφνικά συνοδευόμενη από θύελλες, η εφηβεία συνοδεύεται κτηνωδώς, πολλές φορές, και με ξύλο από την οικογενειακή εστία. Η επείγουσα ανάγκη ανεξαρτησίας κι η ατομική - προσωπική ευθύνη γίνεται καταφανής και μερικοί προπονητές την συναισθάνονται μ' οδυνηρό τρόπο. Οι φιλονικίες κι οι συγκρούσεις με τον κόσμο του έφηβου οδηγούν συχνά στον αποχωρισμό από το οικογενειακό σπίτι και την επιθυμία ν' απομακρύνεται από τον προπονητή. Τάση να στρέφεται προς τα πρόσωπα της ίδιας ηλικίας ή, ακόμη να κλείνει φιλίες μ' αυτά, και να υιοθετεί τάσης αλληλεγγύης. Η ομαδική συνειδητοποίηση (στους κόλπους των ομάδων και «συμμοριών») μπορεί να ερμηνευθεί επίσης ως ένα μέσο αναζήτησης της αλληλοβοήθειας. Σ' αυτή την περίοδο της καταιγίδας και της πίεσης, ο αθλητισμός κι η προπόνηση σε μια ομάδα γίνονται με την καθοδήγηση ενός προπονητού με παιδαγωγικές γνώσεις, πολύ γερές. Μπορούν να συντελέσουν μια ευκαιρία και συνιστάται απαραίτητα κι αποκλειστικά να την χρησιμοποιήσουν.
Όχι μόνο το ψυχοφυσικό και κοινωνικό περιβάλλον του νέου ανθρώπου γνωρίζει τις βασικές μεταμορφώσεις κατά την αποφασιστική περίοδο της ζωής, αλλά βλέπουμε επίσης να τροποποιούνται -σε βάθος σε πολλές περιπτώσεις- οι προσδοκίες, οι απόψεις και τα γενικά συμφέροντα. Όταν επαγγελματικά συμφέροντα γίνονται πιο σημαντικά και όταν οι σχέσεις με το άλλο φύλο (σεξ) γίνονται καθαρά πιο ουσιώδεις, οι γονείς και τα χόμπι, τα σπορ, ίσως προσωρινά αγνοούνται. Οι έρευνες έχουν αποδείξει μια ελάττωση της ανάγκης για συναγωνισμό στον αθλητισμό και του ενδιαφέροντος στον διαγωνιστικό αθλητισμό μέσα στα σωματεία. Είναι καταφανές, ότι ο προπονητής αντιμετωπίζει μια μεγάλη πρόκληση: να είναι ένας αγνός ειδικός γνώστης του ποδοσφαίρου δεν φθάνει καθόλου: ο εν λόγω προπονητής πρέπει να ικανοποιεί τις απαιτήσεις μιας ανερχόμενης προσωπικότητας.
Δυνατότητα της προπόνησης: Αναμφίβολα η φυσική και πνευματική αστάθεια ρίχνει τις σκιές της. Η ειδυλλιακή σκηνή μιας ήσυχης προπόνησης σε παιδιά, καταστρέφεται όταν αυτά αρχίζουν να υψώνουν φωνή. Η ικανότητα απόδοσης είναι λοιπόν πολύ περιορισμένη. Πολλές φορές το αποκτηθέν επίπεδο της απόδοσης με την επίδραση της συνεργασίας δεν μπορεί να διατηρηθεί. Τελικά, σ' αυτό έρχονται να προστεθούν τα προβλήματα που συναντώνται στο σπίτι και στο σχολείο, τα οποία είναι νέα εμπόδια στη θέληση εκμάθησης και στο να φθάσουν σε μια επιθυμητή απόδοσης. Οι μεγάλες ατομικές διαφορές ως προς την «βιολογική ηλικία» και στην ανάπτυξη, γενικότερα, ζητούν από τον προπονητή μια ανάλογη διαφοροποίηση της προσφερόμενης προπόνησης με ιδιαίτερη προσοχή στις ποσότητες του βάρους και της δύναμης. Τα σχέδια σκληρής προπόνησης δεν αποφέρουν καμιά επιτυχία, σε πολλά σημεία πρέπει να αποδείξουμε με προσοχή κι υπομονή, πολύ κατανοητή, αυτό που θέλουμε και ζητούμε περισσότερο και που επιβάλλεται. Τη στιγμή αυτή της κρίσιμης εποχής, συνιστάται, πρώτα απ' όλα, να ενθαρρύνουμε τους συντελεστές της φυσικής κατάστασης. Τα βάρη της προπόνησης μπορούν ν' αυξηθούν σταθερά, η ορμονική ώθηση δεν αιτιολογεί την προπόνηση της δύναμης, όταν την στιγμή αυτή, τελικά, πρέπει να δώσουμε μια ιδιαίτερη προσοχή σε ορθή άσκηση του σκελετού και του μυϊκού συστήματος. Ασφαλώς, τέτοιες μορφές προπόνησης πρέπει να γίνονται με μεγάλη φροντίδα. Από την άλλη πλευρά η ταχύτητα μπορεί και πρέπει ν' αυξηθεί το ίδιο. Στον τεχνικό τομέα, μόνο οι σταθερές κι αναλλοίωτες ασκήσεις μπορούν ν' αντιμετωπίσουν την πτώση της απόδοσης, που είναι τυπικό φαινόμενο στην ηλικία αυτή και που εξαρτάται από τον συντονισμό των ασκήσεων. Οι ιδιαίτερες πνευματικές ικανότητες που έχουν πάλι αυξηθεί, μπορούν πρώτα απ' όλα, να χρησιμοποιηθούν, δίδοντας μας «καρπούς» στον τομέα της τεχνικής και της τακτικής. Μια σκληρή και μονόπλευρη προπόνηση, που ζητούν συνήθως από τους νέους, έχει σαν αιτία «ν' αποσυρθούν οριστικά», παρά τη θέληση τους. Οι ανάγκες λοιπόν της περιόδου είναι: ατομικότητα της κατεύθυνσης και διαφοροποίηση της προσφοράς και του επιβαλλόμενου βάρους. Τέλος, ακόμη μια φορά: να κάνεις χρήση της απαιτούμενης παιδαγωγικής ικανότητας και να είσαι σε θέση να τεθείς στη θέση των άλλων, καθώς και ν' αποδειχθείς μια αξιόπιστη προσωπικότητα. Είναι τα πιο σημαντικά στην περίοδο αυτή της ηλικίας και στην επόμενη. Η κοινή συζήτηση, σαν μέσο έκφρασης της αμοιβαίας εκτίμησης, συμπληρώνει ένα σημαντικό καθήκον στις προσπάθειες μας ν' αποτρέψουμε τις φιλονικίες και συγκρούσεις.
Οι νέοι των 16 και 18 ετών
Η δεύτερη φάση εφηβείας αρχίζει το αργότερο στην ηλικία των 16 ετών και λήγει στα 18 με 19 περίπου. Η σημαντική ανάπτυξη σε ύψος και η λήψη ανάλογων κιλών έχουν τελειώσει. Σε διάφορες περιπτώσεις, διαπιστώνουμε μια ορμονική συμμετρία και μπρούμε ν' αναγνωρίσουμε μια νέα σταθερότητα: η ανάπτυξη σε πλάτος που θεμελιώνεται, έρχεται να συντελέσει στην ολοκλήρωση σ' αυτή τη φάση. Τώρα πολλοί νέοι - για διάφορους λόγους - παρεκτρέπονται από το ανταγωνιστικό ποδόσφαιρο. Είναι ένα οριακό σημείο - το ξεκίνημα ενός επαγγελματικού βίου ή, η είσοδος σε μια ανώτατη σχολή, που φέρνουν πρόσθετα προβλήματα, σ' αυτούς, που επηρεάζονται από τη θυελλώδη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Ο χρόνος, για να παίρνει τα πράγματα επιπόλαια, που παρέχονταν προηγουμένως, δεν υπάρχει πια. Οι απαιτήσεις αυστηρές και βαριές στην προπόνηση και στο επάγγελμα απαιτούν πάρα πολλά από το νέο που δεν είναι ακόμα, τελείως έφηβος. Εν τούτοις, από την καθαρά βιολογική άποψη, βρίσκουμε τις συνθήκες, στην φάση αυτή της ανάπτυξης, που μπορούν να δημιουργήσουν μια ανάπτυξη απόδοσης πολύ ευνοϊκή. Έτσι, οι ικανότητες συντονισμού είναι εκ νέου βελτιωμένες: η εμφανής αύξηση βάρους και η μεγαλύτερη ικανότητα καταγραφής των τεχνικών κινήσεων συμβάλλουν σημαντικά στην επιτυχία, εν σχέση με τις πνευματικές διατάξεις που καθορίζουν την απόδοση. Κατόπιν έχουμε, τις αναγκαίες κινήσεις κατεύθυνσης, που μπορούν, επίσης να διδαχθούν σ' ένα σχετικά γρήγορο χρόνο. Καθώς και οι άρσεις βαρών ως προς την φυσική κατάσταση και στον συντονισμό, μπορούν να χρησιμοποιηθούν γενικότερα και δεν αποτελούν κανένα κίνδυνο για τον οργανισμό. Το υψηλό επίπεδο της ψυχοδυναμικής ικανότητας απόδοσης, επιτρέπει ακόμα και στους καθυστερημένους (αλλά που διαθέτουν μια βασική επιμόρφωση καλά στηριγμένη) να κάνουν γρήγορες προόδους και να είναι σε θέση να φτάσουν στην κορυφή. Από την άποψη αυτή μας δίνεται το δικαίωμα να μιλάμε για μια ''δεύτερη χρυσή ηλικία της εκμάθησης του ποδοσφαίρου'' και μπορούμε να μιλάμε πολύ, σχετικά με την ικανότητα της προπόνησης.
Η ψυχολογία των νέων παικτών δεν έχει ακόμη σταθεροποιηθεί. Την πρόοδο τους, σ' αυτή τη φάση, μπορούν να βλάψουν πιθανές δυσκολίες στον κοινωνικό περίγυρο τους και όχι βιολογικά συμβάντα. Επανερχόμενοι στην άποψη των συνεπειών της ψυχολογικής και απαιδαγωγικής φύσης, πρέπει, ακόμη μια φορά, να δώσουμε στο φως την υπευθυνότητα που αναλαμβάνει ο προπονητής, από παιδαγωγικής άποψης: «Σε συμπέρασμα , πρέπει ν' αναρωτηθούμε, αν όλοι αυτοί που αναλαμβάνουν τις δραστηριότητες των παραγόντων, προπονητών, προπαρασκευαστών, φυσικών δασκάλων και ειδικών γιατρών του αθλήματος -στην κατηγορία των παίδων και νέων - είναι αρκετά ευσυνείδητοι της ευθύνης που αναλαμβάνουν, από παιδαγωγικής άποψης, στους ίδιους τους νέους αυτούς» (Ντ. Μάρτιν).

Πηγή: Εγχειρίδιο προπονητικής ακαδημιών ποδοσφαίροι FIFA-ΕΠΑΕ